Restauratie Pieter Teylers Huis Haarlem

Fascinerend zijn de filmpjes op LinkedIn waarin Marjan Scharloo, directeur van Teylers Museum, bevlogen vertelt over de restauratiewerkzaamheden die zijn verricht aan Pieter Teylers Huis in Haarlem. Met name als het gaat over de keuzes die tijdens het project gemaakt moesten worden. Bijvoorbeeld over de rijk met ornamenten gedecoreerde trap die opnieuw geschilderd moest worden. Onderzoek wees uit dat er sinds begin achttiende eeuw meerdere verflagen op aan waren gebracht. Welke kleur moest de definitief nieuwe worden? Scharloo loopt door een lange gang naar de entree van het huis, die tot 1885 de ingang van het museum was. “Hoe spectaculair is dit”, zegt ze tegen de camera. Ze wijst naar de indrukwekkende platen Carrara-marmer die in open boek zijn gelegd. “Over deze marmeren vloer hebben beroemde gasten gelopen als keizer Napoleon, tsaar Alexander, Einstein en de componist Verdi”, voegt ze eraan toe.

Pieter Teylers Huis

Pieter Teylers Huis is vernoemd naar een rijke Haarlemmer die na zijn dood in 1778 zijn vermogen naliet aan Teylers Stichting, een stichting die als doel had om het leven van iedereen te verbeteren.  Het Rijksmonument bestaat in feite uit vier aan elkaar gebouwde huizen. Het pand was enorm aan het verzakken met scheurvorming als gevolg. Daarom moest als eerste fase van het restauratieproject een fundering worden aangebracht. Hiervoor moest de marmeren vloer compleet worden gedemonteerd. Steenhouwerij Maarssen werd direct door opdrachtgever Teylers Museum ingehuurd voor deze klus. Toenmalig projectleider John van den Heuvel vertelt over de voorbereidende werkzaamheden. “Het museum heeft de vloer helemaal in 3D laten inscannen. Niet alleen om te documenteren waar welke tegel lag en ze allemaal te voorzien van een uniek nummer, maar ook om de onderlinge hoogteverschillen in beeld te brengen. De tegels zijn in kratten verpakt en naar onze werkplaats in Maarssen overgebracht.”

De marmeren tegels bleken erg vervuild. Van den Heuvel: “We hebben de tegels vrij terughoudend gereinigd. Met St. Marc in een kleine concentratie, warm water en zachte pads. En dat tegel voor tegel.” Met de architect werd volgens Van den Heuvel per tegel een beleid opgesteld waaruit de behandeling moest bestaan. De platen in open boek die bij de entree liggen, bleken behoorlijke scheurvorming te vertonen. Die hebben we met epoxylijm kunnen lijmen. Tegels die te erg beschadigd waren – dat waren er niet veel – hebben we vervangen door bijpassend marmer. Alle tegels zijn weer in kratten verpakt en op de steenhouwerij opgeslagen in afwachting van het weer terug plaatsen. Eerst moest namelijk een fundering worden aangebracht van maar liefst een halve meter. Er zijn ook een aantal schouwen gedemonteerd die vanwege het aanbrengen van de fundering niet konden blijven zitten. Deze schouwen, waaronder één met prachtige albasten ornamenten, hebben we in de werkplaats gereinigd en gerestaureerd. Onderdelen die in de loop der jaren waren verdwenen, hebben we bijgemaakt. Een paar schouwen konden blijven zitten en die hebben we in het werk gereinigd en gerestaureerd.”

Zoektocht

De gerestaureerde onderdelen hebben enkele jaren bij Steenhouwerij Maarssen in opslag gelegen, maar ten gevolge van de beëindiging van de werkzaamheden van het bedrijf heeft Teylers Museum Meesters In uit Tienhoven benaderd om het project af te maken. “Een best rare situatie”, geeft Ron Waroux toe. De projectleider van Meesters In legt uit. “Je stapt halverwege een project in. De kratten met tegels en andere onderdelen, zoals dorpels die vervangen moesten worden, lagen in depots. Het werd voor ons een hele zoektocht en toen kon het puzzelen beginnen”, lacht hij.

Het puzzelen bleek in de praktijk heel erg mee te vallen. “Alles was heel goed gedocumenteerd, alle onderdelen goed genummerd. De vloer mocht niet waterpas terug worden gelegd, alles moest namelijk zo veel mogelijk in de originele staat worden teruggebracht. Op de 3D-scan konden we de onderlinge hoogteverschillen tussen de tegels perfect aflezen.”

Meesters In kwam tijdens de zoektocht ook verrassingen tegen. “Er moest ook een stenen bak van een waterpomp worden teruggeplaatst, maar die was kwijt. Die bleek uiteindelijk in een krat te zitten die bij ons op de werkplaats stond”, vertelt Waroux.

Liefde

Ook Meesters In kreeg de taak om een aantal schouwen te restaureren. Waroux: “Een aantal waren van Rouge Royal, de mooie Belgische rode marmer, andere van Bardiglio, een grijze Italiaanse marmer en van de eveneens Italiaanse marmer Arabescato.” Bij deze klus kreeg Meesters In te maken met de ‘drive’ van opdrachtgever om zo dicht mogelijk bij het origineel te blijven. “Een schouw moest worden aangeheeld. Het bleek best moeilijk om dezelfde kleur en structuur als het origineel te krijgen. Ik vond dat we er heel dichtbij kwamen, maar toch besloot de opdrachtgever om het stuk uiteindelijk te marmeren.”

Deze anekdote tekent volgens Waroux de insteek van opdrachtgever Teylers Museum. “Men wilde gigantisch voor kwaliteit gaan. Daarom hebben ze alles in eigen hand gehouden. Wij zijn buiten de aannemer om gecontracteerd, juist om ervoor te zorgen dat er zo min mogelijk ruis op de lijn was. Al het werk moest zo dicht mogelijk bij het origineel blijven. Het tekent de enorme liefde voor het gebouw.”