Mons, de hoofdstad van de Belgische provincie Henegouwen, telt net geen honderdduizend inwoners. Het stationsgebied heeft een heuse metamorfose ondergaan, een met een aantal hoogwaardige architectonische hoogstandjes. Neem bijvoorbeeld het futuristische ontwerp van Congresgebouw MICX van de beroemde Amerikaanse architect Daniel Libeskind en het ernaast gelegen Van der Valk Congres Hotel naar een ontwerp van SL+ Architectes uit Seneffe. De laatste toevoeging aan het gebied is het nieuwe treinstation met internationale allure. De voorzijde van het gebouw, dat door de Spaanse toparchitect Santiago Calatrava is ontworpen, oogt als een spierwitte ufo met tentakels die op het stationsplein is neergedaald. De achterzijde is meer een ruimteschip waar de reizigers uitstappen. Het geheel hint naar de contouren van een draak, de Draak van Mons. Op het plein achter het station staat een beeld van Sint Joris, de drakendoder van Mons. Het nieuwe station heeft de indrukwekkende luxueuze look en feel die bij een wereldstad hoort. Door een rechtstreekse treinverbinding met het ruim tweehonderdvijftig kilometer verderop gelegen Parijs, wordt de suggestie van een forensenstad van de Franse hoofdstad gewekt. Toch oogt het geheel iets te groots voor een station met nog geen tienduizend reizigers per dag.
Renovatie
Het oorspronkelijke plan voor station Mons was de renovatie van het bestaande modernistische stationsgebouw uit 1952, ontworpen door René Panis. Dit stationsgebouw werd gebouwd nadat het oorspronkelijke gebouw in de Tweede Wereldoorlog was gebombardeerd. Een nieuwe passerelle moest het voor voetgangers mogelijk maken om vanuit het oude centrum naar het achterliggende winkelcentrum en het al genoemde Congresgebouw MICX te lopen. Daarnaast was een bovengrondse parkeergarage in de plannen opgenomen. De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) had in 2001 een budget beschikbaar van 37 miljoen euro. In 2004 wint de Spaanse architect Santiago Calatrava de openbare opdracht voor de passerelle en een parkeergarage. De oplevering van de renovatie en verbouwing stond gepland in 2015. Het liep echter anders.
Omvang
Door de jaren heen veranderden de plannen voor het station Mons. Zo nam de omvang van het project enorm toe. De plannen voor de herontwikkeling van het bestaande gebouw verdwenen in de prullenbak. De inzet werd een gloednieuw stationsgebouw. Onder protest van de plaatselijke bevolking werd het door architect Panis ontworpen stationsgebouw afgebroken.
De bouw van het nieuwe stationsgebouw lag regelmatig stil. De geplande opleverdatum in 2015 – Mons was dat jaar culturele hoofdstad van Europa – bleek een utopie, onder andere door de economische crisis. De aannemer ging failliet, daarnaast waren diverse conflicten met onderaannemers. Net als de planning liep het budget behoorlijk uit de pas. De begrote 37 miljoen euro voor de renovatie werden in werkelijkheid 480 miljoen euro (!!!). Een enorm bedrag voor een station dat dagelijks evenveel reizigers trekt als bijvoorbeeld station Driebergen-Zeist. Daar werd het station en de omgeving vernieuwd voor ‘slechts’ 120 miljoen euro.
Opdrachtgever Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) had beter moeten weten. Projecten van de Spaanse sterarchitect Santiago Calatrava staan erom bekend dat de budgetten worden overschreden en dat ze vaak kostbare bouwvertragingen oplopen. En de NMBS had het ook uit eigen ervaring kunnen weten. De herontwikkeling van het station van Luik-Guillemins ging van start met een begroting van 150 miljoen euro. De werkelijke kosten bedroegen echter 312 miljoen euro voor het station en de parkeerfaciliteiten en 125 miljoen euro voor de bijbehorende spoorweginfrastructuur. De Spaanse architect kreeg de opdracht in 1996, de oplevering vond plaats in 2009. Het resultaat was een spectaculair station, waarbij veel Belgische blauwe hardsteen werd toegepast.
Liefhebber
Calatrava is een liefhebber van Belgische blauwe hardsteen, stelt Alfredo Tancredi. De commercieel directeur van de groeve van Pierre Bleue Belge was betrokken bij zowel het project in Luik als in Mons. “Bij het eerste voorstel in 2017 zou de passerelle en het voor- en achterplein worden uitgevoerd in onze Belgische blauwe hardsteen. In een gezoete afwerking, daar houdt hij het meest van. Van bovenaf heeft het een vrij matte uitstraling, maar als je er overheen kijkt, is toch een bepaalde glans zichtbaar”, legt Alfredo uit.
Het liep echter anders. Alfredo: “Het budget werd behoorlijk overschreden. Er moest in de afwerking worden bezuinigd. In 2020 werd besloten om alleen de prestigieuze passerelle met vloertegels uit blauwe hardsteen uit te voeren. Dit vanwege de uitstraling. In totaal is 5.000 m² aan tegels toegepast. Ter vergelijking; in Luik is zes keer zoveel geplaatst. In Mons is gekozen voor afmetingen 79,3 x 39,3 x 4. Inclusief de voeg krijg je dan 80 x 40 x 4. De trappen en het voor- en achterplein is in de vernieuwde plannen uitgevoerd in graniet. De architect stond erop dat voor een Spaans/Portugese graniet werd gekozen, afkomstig uit een groeve op de grens van Spanje en Portugal en niet voor een Aziatische variant.”
In de plannen was tevens opgenomen dat de winkels in de passerelle – allemaal uitgevoerd in een ronde vorm – ook voorzien moesten worden van een vloer van blauwe hardsteen. “Dat is voor ons een extra opdracht geworden. Bijna alle winkels zijn nu ingevuld en we kunnen de laatste tegels binnenkort leveren”, aldus Alfredo.
Lijnenspel
De passerelle – het binnenstuk van de ‘ufo’ – laat een fascinerend lijnenspel zien. Alle details passen perfect in het ontwerp. De stoelen van massief blauwe hardsteen ‘vallen’ als het ware in de glazen bogen aan weerskanten van de passerelle. “Het lijnenspel van de architect moest perfect worden gevolgd. Dat gold voor zowel de vloer als de meubels en prullenbakken van blauwe hardsteen”, aldus Alfredo.
Het tekenwerk voor de toegepaste blauwe hardsteen werd door Marbrerie Allard G & Zoon uit Beersel verzorgd. “Ons gespecialiseerd personeel heeft de blauwe hardsteen geplaatst”, vertelt Rudi Floridor. Rudi is inmiddels met pensioen, maar tijdens de uitvoering van het project in Mons was hij directeur van het natuursteenbedrijf uit Beersel. Hij vervolgt: “Tevens hebben wij alle speciale rechte en ronde elementen in blauwe hardsteen gemaakt. Deze zijn in onze ateliers uit platen van Pierre Bleue Belge op maat gemaakt.”
Voor de uitvoering van de natuursteenwerken was een Tijdelijke Handels Vennootschap (THV) opgericht. Naast Marbrerie Allard G en Zoon bestond die uit Monument Vandekerckhove. Directeur Stefaan Van Der Stadt: “Wij waren verantwoordelijk voor dagelijkse werfleiding, planning en dergelijke. Daarnaast hebben wij de massieve elementen in blauwe hardsteen uitgevoerd.”
Overgang
Lopend door de passerelle en naar de perrons toe ervaar je de genialiteit van het ontwerp van Calatrava en de luxe uitvoering ervan. Van de ovale banken van licht hout op de perrons, de perrons en de trappen van Spaans/Portugees graniet, de pijlers van geschuurd beton. Maar toch knaagt er iets. Het contrast van de overgang van de passerelle naar de trappen is te groot. De prachtige uitstraling van de Belgische blauwe hardsteen uit de iets verderop gelegen groeve in Soignies en de nu al ietwat doffe, bijna vervuilde look van de Zuid-Europese graniet doet de luxe uitstraling ietwat teniet. “Het is jammer dat wij niet alles hebben mogen leveren”, vertelt Alfredo bij het afscheid. “Maar het eindresultaat is fantastisch. Het station is een beetje te groot voor deze stad, dat zeg ik als inwoner van Mons, maar het is mooi dat wij als Pierre Bleue Belge aan dit prestigieuze project hebben mogen bijdragen.”